उघड्या डोळ्यांनी रात्री आकाशात आकाशगंगेचा केवढा भाग बघु शकतो ?

#कुतुहल #curiosity 

उघड्या डोळ्यांनी रात्री आकाशात आकाशगंगेचा केवढा भाग बघु शकतो ? 

तर उत्तर आहे एक टक्क्यांपेक्षा कमीच. 

शहरापासून किंवा कृत्रिम प्रकाशाच्या झगमटापासून दूर एखाद्या ठिकाणाहून रात्री जेव्हा आपण आकाशाचे निरीक्षण करतो तेव्हा एका टोकापासून दुसऱ्या टोकापर्यंत एक ताऱ्यांचा सलग पट्टा आढळतो. या दुधाळ पट्ट्यानरुनच आपल्या दिर्घिकेला आकाशगंगा - milky way असं यथार्थ नाव देण्यात आलं आहे. 

या आकाशात उघड्या डोळ्यांनी म्हणजेच दुर्बिणीशिवाय 2 हजार ते 5 हजार तारे सहज बघता येतात. अर्थात चंद्राच्या प्रकाशाचे अस्तित्व, हवेचे प्रदुषण, कृत्रिम प्रकाशाचा अडथळा यामुळे आकाशाचे निरीक्षण करणे ही एक कसरत आहे. 

आपण म्हणजे भारत देश हा उत्तर गोलार्धात विषुववृत्ताच्या थोडं वर आहोत. जसं पृथ्वीवरील आपलं ठिकाण बदलेल तसं ताऱ्यांची जागा थोडीशी बदलेल,  डोळ्यांनी दिसणाऱ्या ताऱ्यांच्या संख्येत थोडा फार फरकही पडेल. 

त्यात एखादा तारा हा 20 प्रकाशवर्ष दूर आहे मात्र प्रखर असल्याने अंधुकसा का होईना सहज दिसतो. तर तेवढ्याच अंतरावर आकाशाच्या वेगळ्या दिशेला असलेला एखादा तारा प्रखर नसल्याने दिसतही नाही. 

थोडक्यात ( रात्रीचे ) आकाश हे ताऱ्यांनी खचाखच भरलेले आहे. यापैकी फक्त काहीच तारे आपल्याला डोळ्यांनी दिसतात.  

अर्थात आकाशाचे निरीक्षण करता येणाऱ्या विविध प्रकारच्या दुर्बिणींनी कित्येक हजार प्रकाशवर्षे दुरवरचे तारे, ढग बघता येतात. ( अभ्यासकांच्या म्हणण्यानुसार ) 3 लाखापेक्षा जास्त तारे आत्तापर्यंत माहित झाले आहेत.  

या माहितीमध्ये पहिलं  छायाचित्र हे आपल्या आकाशगंगेचे आहे, त्यामध्ये खाली एक वर्तुळ आहे. त्या वर्तुळाच्या मध्यभागी पृथ्वी - सुर्यमाला आहे, म्हणजे आकाशगंगेत आपले नेमके स्थान तुमच्या लक्षात आलं येईल. 

असो.....तर ते वर्तुळ म्हणजे आपल्याला डोळ्यांनी दिसणारे आकाश. थोडक्यात आपल्या आकाशंगगेचा वर्तुळात दिसणार भाग हे आपलं आकाश आहे, ज्यामध्ये प्रखर तारे, इतरांच्या तुलनेत कमीप्रखर असल्याने अंधुक दिसणारे किंवा प्रखर नसल्याने न दिसणारे तारे, दुरवरचे तारे हे या वर्तुळात आहेत.  

तर पृथ्वीवरुन ताऱ्यांचा जो पट्टा दिसतो ज्याची असंख्य छायाचित्रे उपलब्ध आहेत त्यापैकी दुसऱ्या छायाचित्र पुढे देत आहे. 

 

तिसऱ्या छायाचित्रात आकाशगेगेचं ( अभ्यासकांनी - संशोधकांनी ) तयार केलेलं एक काल्पनिक चित्र देत आहे. यावरुन आकाशगंगेचे भाग, सुर्यनमालेचे स्थान, ताऱ्यांची दाटी, ढगांचा पसारा, पोकळी हे सर्व लक्षात येईल. 

( टीप - आपल्या आकाशगंगेत 100 ते 400 अब्ज तारे असावेत असा अंदाज आहे. म्हणजे बघा आपण केवढे तारे प्रत्यक्ष डोळ्यांनी बघु शकतो, दुर्बिणीतून बघितले आहेत - अभ्यासले आहेत आणि अभ्यास करण्याचे सोडा नुसते दुर्बिणीनी बघायचे बाकी राहिले आहेत ते. )